Kerkenvisies Zeeland

Erfgoed Zeeland en COUP begeleidden van 2020 tot 2025 de Zeeuwse gemeenten bij het opstellen van hun kerkenvisies. In de beleidsbrief Erfgoed Telt (juni 2018) van de Minister van OCW is vastgelegd dat het toenmalige kabinet de ontwikkeling van kerkenvisies op gemeentelijk niveau wilde ondersteunen. Met de kerkenvisies wordt aandacht gegeven aan de instandhouding van religieus erfgoed. Voor het ontwikkelen van de kerkenvisies werd voor de periode 2018 t/m 2021 in totaal een bedrag van € 13,5 miljoen extra beschikbaar gesteld in de vorm van decentrale uitkeringen aan gemeenten.

Provinciaal overzicht van de toekomstbestendigheid van kerkgebouwen

Tussen maart 2020 en oktober 2025 zijn in Zeeland 382 kerkgebouwen in kaart gebracht, inclusief het huidige gebruik, de verschillende denominaties, de eventuele beschermde status, de bouwkundige staat en de toekomstverwachting van de gebouwen. Alle inzichten zijn samengevat in een infographic, te downloaden via de knop hieronder.

Download de infographic

Kerkenvisies in Zeeland

Gemeenten konden zelf bepalen of zij een kerkenvisie wilden opstellen en daarvoor een uitkering aanvragen bij de rijksoverheid. In Zeeland hebben alle gemeenten de decentrale uitkering aangevraagd en toegezegd gekregen. Erfgoed Zeeland ondersteunde alle Zeeuwse gemeenten bij het opstellen van hun gemeentelijke kerkenvisie.

Met behulp van een kerkenvisie werd, in goed overleg met de kerkeigenaren, een duurzame strategie ontwikkeld voor waardevolle kerkgebouwen die vaak zeer bepalend zijn in hun omgeving. In Zeeland staan, volgens een inventarisatie van Erfgoed Zeeland, 382 kerkgebouwen/gebedshuizen die oorspronkelijk ook als kerk of gebedshuis zijn gebouwd.

Gemeentebesturen waren dus de opdrachtgevers voor het opstellen van kerkenvisies. Een goede kerkenvisie kon alleen tot stand komen door de krachten van kerkeigenaren, gemeentelijke beleidsmakers, lokale initiatiefnemers, historische verenigingen en andere stakeholders te bundelen.

Nauwe samenwerking

In Zeeland is door Erfgoed Zeeland een partner gezocht met ervaring en kennis op het gebied van onderzoek naar behoud en zo nodig de herbestemming van kerkgebouwen. Het bureau COUP uit Delft leverde Erfgoed Zeeland de expertise om van de op te stellen kerkenvisies in Zeeland een succes te maken.

In de zomer van 2020 is Erfgoed Zeeland, in opdracht van en in nauwe samenwerking met de verantwoordelijke wethouders en ambtelijke projectleiders, gestart in de gemeenten Tholen, Noord-Beveland, Schouwen-Duiveland, Goes en Veere. In 2021 volgden de gemeenten Borsele, Vlissingen, Hulst en Kapelle. In 2023 zijn de gemeenten Reimerswaal en Terneuzen gestart en in 2024 de gemeenten Sluis en Middelburg. De kerkenvisies van Goes, Schouwen-Duiveland, Tholen en Noord-Beveland zijn begin 2023 opgeleverd. In november 2023 werden de visies van de gemeenten Veere, Borsele, Vlissingen en Kapelle gezamenlijk opgeleverd. In maart 2024 volgden de gemeenten Reimerswaal en Hulst, in juli Terneuzen en in december Sluis. In oktober 2025 werd de laatste kerkenvisie, die van de gemeente Middelburg, opgeleverd.

Rol van kerkeigenaren

Kerkeigenaren ontvingen na de start in een gemeente een uitnodiging om aan dit proces deel te nemen. In iedere gemeente vormde een startbijeenkomst het begin van het proces om te komen tot een kerkenvisie. Vervolgens werd met elke kerkeigenaar een gesprek ingepland om de toekomstverwachting van het gebouw in kaart te brengen. Aan het einde van het proces kregen kerkeigenaren de kans om op de conceptversie van de kerkenvisie te reageren.